Psychoterapia poznawczo–behawioralna zwana także terapią kognitywno–behawioralną (cognitive–behavioral therapy – CBT), jest metodą leczenia zaburzeń psychicznych, trudności emocjonalnych oraz problematycznych zachowań.
Charakteryzuje się ustrukturowanym i zorientowanym na określone cele i problemy sposobem współpracy psychoterapeuty i pacjenta. U podstaw terapii poznawczo–behawioralnej leży założenie, że poprzez zmianę dezadaptacyjnego (błędnego, rodzącego cierpienie) sposobu myślenia można uzyskać zmianę nastroju i zachowania.
Psychoterapeuta stosuje techniki CBT aby pomóc pacjentowi zweryfikować własne wzorce myślenia i własne przekonania oraz zastąpić „błędy w myśleniu” bardziej realistycznymi i efektywnymi myślami, redukując w rezultacie dyskomfort i ograniczając samoograniczające zachowania.
Terapia poznawczo–behawioralna pozwala zastąpić nie sprawdzające się sposoby radzenia sobie, myślenia, odczuwania i zachowania się bardziej użytecznymi, bardziej „sprzyjającymi właścicielowi”. CBT zakłada że „posiadane” sposoby reagowania myślami, uczuciami i zachowaniami zostały wyuczone w toku rozwoju jednostki, a w związku z tym możliwe jest oduczenie się ich (w sprzyjających okolicznościach) lub nauczenie się nowych sposobów funkcjonowania.
Mówiąc prościej, każdy może się nauczyć myśleć o sobie, świecie, innych ludziach w sposób bardziej sprzyjający jego dobremu codziennemu funkcjonowaniu.
Psychoterapeuta poznawczo–behawioralny posługuje się w pracy z pacjentem różnymi technikami CBT, do których należą m.in.:
- dialog sokratejski
– metoda polegająca na umiejętnym zadawaniu pytań przez terapeutę, w sposób umożliwiający pacjentowi samodzielne zidentyfikowanie błędów lub zafałszowań we własnym myśleniu. Metoda nawiązuje do greckiego filozofa Sokratesa, który zasłynął między innymi z charakterystycznego sposobu dyskutowania z rozmówcami, których poglądów nie podzielał. Poprzez samo zadawanie pytań pozwalał im odkryć błędy logiczne we własnym rozumowaniu,
- zapis myśli
– metoda polegająca na rozwinięciu umiejętności bardziej uważnego, świadomego i zdystansowanego przyglądania się własnym myślom w celu samodzielnego identyfikowania błędów i zniekształceń w ich treści. Uwzględnia systematyczne spisywanie myśli w określony sposób oraz ich ustrukturowaną analizę,
- ekspozycja
– w przypadku zaburzeń lękowych, ekspozycja oznacza świadome, planowane i celowe narażenie się na obiekt lęku (np. pająka, uczucie duszności, przebywanie w zamkniętym pomieszczeniu) by oduczyć się lękowej reakcji, oswoić lęk i nauczyć się reagować w bardziej adaptacyjny sposób. Ekspozycja może przyjąć formę tzw. systematycznej desensytyzacji – stopniowego, kontrolowanego oswajania lękotwórczego,
- zadania domowe
– pomagają w sposób empiryczny (doświadczalny) badać i weryfikować posiadane przekonania. Np. jeśli ktoś jest głęboko przekonany, że z powodu wstydu „nie potrafię inicjować rozmowy z innymi”, może wspólnie z terapeutą ustalić zadanie by zapytać 5 przypadkowych osób o godzinę, pogodę, drogę itp. Zadania pomagają także utrwalać i rozwijać nowe umiejętności i sposoby radzenia sobie,
Efektem psychoterapii poznawczo-behawioralnej jest nie tylko zmiana zachowania, ale też uświadomienie pacjenta w konsekwencjach wprowadzenia tej zmiany. Wszystko po to, by wyrobił w sobie nowe nawyki i reakcje. Pacjent powinien umieć odpowiednio reagować na negatywne myśli, jeśli się takie pojawią. Sukcesem psychoterapii jest wypracowanie u osoby z zaburzeniami odpowiednich reakcji na te bodźce, które wcześniej spotykały się z błędną interpretacją. Prawdziwym sprawdzianem nowych umiejętności jest urzeczywistnienie ich w normalnie toczącym się życiu, poza gabinetem psychoterapeuty.
Bibliografia:
Popiel A., Pragłowska E. (2008) Psychoterapia Poznawczo-Behawioralna teoria i praktyka. Warszawa: PARADYGMAT.